ዱላ፣ጥይት፣ግድያ፣እስራትና ወዘተ መልስም ጥያቄም አይሆንም! ከአፄ ምኒሊክ ዘመነ መንግሥት አንስተዉ እስከ ዛሬ ድረስ ከባዕዳዉያን ጋር የተሰለፍት የኦሮሞ ተወለጆች ለምንድነዉ ተማኝ የፈረስ ጋሪ የሚሆኑት?

    

እዉነት እዉነት እላችኋለሁ ይላል ኢየሱስ ክርስቶስ ሲናግር፤ወንጌል መስበኬ አይደለም፣የኢየሱስ ክርስቶስ የቃላት አጠቃቀም ተመችቶኝ ነዉ እንጂ፡፡ ስለ አዲስ አበባና ስለ አዲስ አበባ ልዩ ዞን ዙሪያ ያለኝን ሀሳብ መግለጽ ፈልጌ ነዉ፡፡ ወደ ሙሉ ዝርዝር ሳልገባ በፍት፣ እኔ የቁቤ ተማሪ ነኝ፣ የቆሎ ተማሪ እንደሚባለባዉ ሁሉ፡፡አማርኛ ሁለተኛ ቋንቋዬ ነዉ፤ነገር ግን የሳልስን፣የሳድስን፣ የቃለት አጠቃቀምንና ወዘተ ግድፈቶችን ካሳየሁኝ ይቅረታ እንድደረገልኝ ከአሁኑ አሳስባለሁኝ፡፡ ይህን ሲል ግን ሀሳቤን በአማርኛ መግለጽ አልችልም ማለቴ አይደላም፡፡ዘጠና ዘጠኝ ፐርሰንት ሙሉ በሙሉ ንብረቴን የሆነዉን ቋንቋዬን ሳጥን ዉስጥ አስቀምጬ፣ ዘጠና ፐርሰንትን ባተረፍኩት በትርፍ ቋንቋዬን ሀሳቤን መገለጽ እችልዋለሁ ማለቴ ነዉ፡፡

በአፄ ምንልክ የሚመራ ነፍጠኞች ወደ ሸገር(አዲስ አበባ፣ፍንፊኔ) ሲመጡ፣ ሸገር ምን፣የማን፣ዬት እንደነበረች ማንበብና መጻፍ የምንችል፣ እንደሁም ታርክን ከሚያዉቁት አባቶቻችን የሰማነዉ ማወቅ እንችላለን፡፡ አፄ ምንሊክ ማንናቸዉ? እንዴትስ ወደ አዲስ አበባ መጡ?  በምን በሽታ ሞቱ? እንድሁም በአፄ ምኒሊክና በሆራ ፍነፍኔ (በፍነፍኔ ዉልዉሃ) ጋር ያላቸዉ ግንኙነት ምንድ ነዉ?  ለምን  የፍነፍኔ ዉልዉሃን አማራጫቻዉን አደረጉ? ምኒልክ ወደ አዲስ አበባ ሳይመጣ በፊት አዲስ አበባ ምን ትባል ነበር?  አዲስ አበባ እንዴት አዲስ አበባ ተባለችና ወዘተ  የሚባሉት ጥያቄዎችን  ለታርክ ተመርማርዎቸች እተዋለሁኝ፡፡ ጉሌለ ማለት ምን ማለት ነዉ? የካ ማለት ምን ማለት ነዉ? ላፍቶ ማለት ምን ማለት ነዉ? ቀበና ማለት ምን ማለት ነዉ? ባካኒሳ ማለትስ ምን ማለት ነዉ? ቦሌ ማለት ምን ማለት ነዉ? እዉነት እዉነት እላችኋለሁኝ፣ መጽሐፍ ቅዱስ  እንዳለሁ እየሱስ ክርስቶስ ለሰዎች ሓጥአት ሲባል ያለምንም እንከን የተሰቀለ ጌታ ነዉ፡፡ በኔ ሀሳብ መሰረት የኦሮሞ ህዝብ፣ ኢየሱስ ክርስቶስ ለሰዎች ሓጥዓት ሲል እንደ ሞተ ሁሉ፣ለነፍጠኞች ሲል ሞቷል፡፡

የኦሮሞ ሕዝብ እንዴት ለነፍጠኞች ሞቴ ለምለዉ ጥያቄ፡ አንደኛ፣ ምኒልክ የኦሮሞን ህዝብ ያስገዛዉ ለብቻቸዉ አልሰበረም፣በመጽሓፍ ቅዱስ አገላለፅ ያሁዳ በተበሉት ሻጭዮች ራስ ጎበና ዳጪን ተጠቅሞ ነዉ የኦሮሞ ሕዝብን ያስገበሩት፡፡ ማስገበር ብቻ ሳይሆን የኦሮሞን ሕዝብ በግማሽ ቁጥር ጨፍጭፏል፤ እንዱሁም ሌሎች ጭቁን ብሔሮች ተጨፍጭፏል፡፡ ዓጼ ምኒልክ ኦሮሞን  ሲጨፈጭፍ የብሔር ሻጮች የሆኑት እንደነ ራስ ጎበና ዳጪን ተጠቅሞ ነዉ የኦሮሞ ሕዝብን የሰበሩት፡፡ የኦሮሞ ሕዝብ ለምንድነዉ ተማኝ የፈረስ ጋሪ የሚሆነዉ? ራስ ጎበና ዳጪ ታዋቂ ተዋጊና የአባ ገዳ ልጂ እንደ ነበረ ታርክ ያወገናል፡፡ ነግር ግን ራስ ጎበና ዳጪ ከምኒሊክ ጋር ተመሳጥሮ ለኦሮሞ ህዝብ ጀርባዉን ሰጥተዉ ለምኒልክ ተማኝ ተዋጊ ሆነዉ ሸዋ (ቱለማን)፣ አርሲን፣ እቱ አፈረን ቃሎ (ሀረጌን)፣ ባሌን፣ ጉጂን፣ቦለናን፣ ወለይታን፣ጋሞ ጎፋን፣ከፈን፣ ደቡቦችና ወዘተን  ሰብረዉ ከምኒልክ ግዛት ሥር ያስገባዉ ታዋቂዉ የኦሮሞ  የፈረስ ተዋጊዉ ራስ ጎበና ዳጪ እንደነበሩ ከታርክ ማህደር ማወቅ ችለናል፡፡ ታዋቂዉ የፈረስ ተዋጊዉ ራስ ጎበና ዳጪ ይህንን ዉለታ ሁሉ ሲዉል ከምኒሊክ ምንስ ሽልማት ተሰጣአዉ? ራስ ጎበና ዳጪ እነዴት ሞቱ? አጼ ምኒሊክ ለምንስ ራስ ጎበና ዳጪ እስክሞት ድረስ  የንጉሰ ነግስታት ዘዉድ አልደፉም ነበረ? ራስ ጎበና ከሞተ በኋለ አጼ ምኒሊክ ለምንስ የንጉሰ ነግስታት ንጉስ ሆነዉ ዘዉድ የደፉት? እኔ ጋዜጠኛዉ  ይሄንን ጥያቄ በሙሉ ለታርክ ተመርማርዎች ትቸዋለሁኝ፤ታርክ ታርክ ነዉና፡፡

አጼ ምኒሊክ የአዉሮፓዉያን የጦር መሳሪያ ተጠቅሞ የዉሸት ቃል ኪዳን ዉል ከፈረስ ተዋጎቹ ጋር  ተዋዉለዉ   ከሰሜን ሸዋ ወደ ደቡብ ኢትዮያና ወደ ሌሎቹ የኢትዮያ ክፍሎች ግዛታቸዉን ማስፋፋቱ ይታዎሳል፡፡ ይህ በእንድ እንዳለ፣ አጼዎቹ ሴት ልጆቻቸዉን  ለፈሩት ሰዉ እየዳሩ እንደ ብር ለግዛታቸዉ ሲሉ እንደ እቃ በስልጣን ሲለዉጡ ተስተዋዉለዋል፡፡  በሌላ በኩል ደግሞ አጼ ምኒሊክ ለአዉሮፓዉያንና ለአሜርካዉያን የኢትዮፕያን ልጆች ለባሪያ ንግድ እየሸጡ በለወጡት በጦር መሳሪያ ኦሮሞዎችን፣ ደቡቦችን፣አፋሮችን፣ሱማሌዎችንና ወዘጸ በጦር መሳሪያ ለዉጣቿል፣ እንዲሁም ባገኘዉ በጦር መሳሪያ ደግም ኦሮሞዎችን፣ ደቡቦችን፣አፋሮችን፣ሱማሌዎችንና ወዘተ ጨፍጭፈዉበታል፡፡ በምስራቅና በደቡብ ኢትዮያ አርሲ (አኖሌ) ፣አፈርን ቃሎ(ሀርረጌ ጨለንቆ አከባብ)፤ባሌ፣ ጉጂ፣ቦረና፣ ወለይታና ወዘተ ከፍጠኞቹ ጋር ተጋፍጠዉ እጃቸዉን፣ ጡታቸዉን፣ ብልታቸዉንና ወዘተ ሲቆረጡ፣ምዕራብ ኦሮሚያ ላይ እነ አባ ጂፋር ለምኒሊክ እጃቸዉን መስጠታቸዉ ለኦሮሚያ ዉድቀት ከፍተኛ አስተዋጽኦ ተጫዉተዋል፡፡ ይሄንን የመሰሌ የታረክ ግድፈቶችን የማያዉቁ አንዳንድ  የኢትዮጵያ አዝማረዎች  “አጼ ምኒሊክ ኢትዮያን አንድ ለማድረግ ያደለጉት ጦርነት ቅዱስ ጦርነት ነዉ”  እያሉ ይገኛሉ፡፡  

        

ከአፄ  ምኒሊክ ዘመነ መንግስት ወደ አፄ ሐይለሥለሤ  ዘመነ መንግስት ሲንመጣ፣ ጀኔራል ታደሴ ብሩ በአፄ ሐይለሥለሤ ላይ የተቃጣዉን  መፈንቅለ መንግስት ካከሸፈ በኋላ ምን አይነት ሽልማት  ከአፄ ሐይለሥለሤ  መንግሥት አገኘ? ጣልያን ኢትዮያን ሲትወሪ አፄ ሐይለሥለሤ ወደ እንግሊዝ ሲሸሹ ከጣልያኖች ጋር የተጋፈጡት ማንናቸዉ? እነ አገሪ ቱሉ፤ እነ አብዲሳ አጋ፤እነ ባልቻ አባ ነፍሶ፣ ወዘተ ማን ናቸዉ? ከነፍጠኞች ጋር የተሰለፉ አሮሞች የዉሃ ሽታ ሆነዉ ለምን ቀሩ? አመጣጣቸዉ ከገዳ ሥርዓት ስለ ሆነ አይፈረድባቸዉም፡፡ የገዳ ሥርዓት ድሞኪራሳዊነት፡ እኩልነትና ታማኝነት ስለሚታይበት ዘመኑ ያልደረሰበት ከነፍጠኞቹ ርቀዉ ታማኝ ሆነዉ ተገኙ እንጂ ቃልኪዳናቸዉም ባይጠበቅላቸዉም የተሸወዱ አይመስለኝም፡፡ ሆነዉም ግን ከባዳዉያን ጋር መሰለፍ፣ የአሮምኛ ተረት እንድምለዉ “namni diinaaf gubate daaraa hin qabu” ትርጉሙም ለጠላት የተቃጠለ ሰዉ አመድ የለዉም ማለት  ነዉ፡፡ በተመሳሳይ፣ከአጼ ምኒሊክ ዘመነ መንግሥት እስከ አጼ ሓይለሥላሤ ዘመነ መንግሥት ድረስ ከነፍጠኞች  ጋር የተሰለፉት አሮሞች ያገኙት ምስጋናና ማዕረግ ብኖር መርዝ መጠጣት፣መገደል፣መሰቀል፣ ተራ የሆነ ስልጣን ማግኘትና፣ወዘተ ነዉ፡፡

የደርግ መንገስትም ደግሞ ቀንደኛ የሶሻልዝም አራማጅና ባንድ ኢትዮጵያ ሥም የሚነግድ፣ ጨካኝ ገዳይ እንደነበረ ይታወቃል፡፡ሆኖም ግን በደን ተከላና የቀበሌ ቤቶችን ሰረተዉ ለደሃዎች ለማከፋፍል ከዛሬዉ የመንግሥት ኮንዶሚዬም በለይ ተወዳጅነት አፍርተዋል፡፡ የዛሬዉ የመንግሥት ካደሬዎቹ ግን በደርግ መንግሥት የተሰጣቸዉ የቀበሌ ቤቶችን  በእንቨስትመንት ሥም ከደሃዉ ሕብረተሰብ  እየቀሙ ሲቸበእቡና ለራሳቸዉ ሲኖሩበት ደሃዉ ሕብረተሰብ መጠልያና መቅመሻ አጥተዋል፡፡

ኦሮሚያ ዉስጥ ከተሞች በነፍጠኞች ሲቆረቆሩ የኦሮሞ ሕዝብ ላለፉት ለመቶ ዓመታት ከቄኤዉ፣ከቤት ንብረቱ ሲፈናቀል ቆይቷል፡፡ በኦሮሚያ ዉስጥ ከተሞችን የቆረቆረዉ ነፍጠኞች ነዉ እንጂ የኦሮሞ ሕዝብ አይደለም፡፡ ዛሬም ብሆን የኦሮሞ ሕዝብ በኦሮሜያ ዉስጥ ከሚገኙት ከተሞች እያገኘ ያለዉ ጥቅም ይልቅ ጉዳቱ ይበልጣ፡፡ ሲጀመር ራሱ ኦሮሞን ልጎዱበት ነዉ እንጂ ልጠቅሙበት አይደለም ከተሞችን በኦሮሚያ ዉስጥ የቆሮቆሩት፡፡ በኦሮሚያና በሌሎች ክልሎች ዉስጥ የሚገኙት ከተሞች አመሠራረታቸዉ ለነፍጠኞች ሠራዊቶች ሲባል  ከአዉሮፓ  ባገኙት ነፍጥ (በዘመናዊ የጦር መሣሪያ) የአከባብን ሁኔታ ከቁጥጥራቸዉ ስር  አስገብተዉ  ከሠፈሩበት በኋላ ነገሩ ከተመ ወይም ከተማ አሉት፡፡ እነርሱ ሲሰፍሩበት ጊዜ ያ ቦታ የማን ነበር? እነማን ከዛ ተፈናቀሉ? እንዴት ተፈናቀሉ? ካሣ ተከፈላቸዉ ወይስ ሙት ተከፈለቸዉን? ወዘተ ለታሪክ ተመራማሪዎችና ዓዋቂዎች ልተዉና ወደ ዋና ቁምነገረ ልመለፍ፡፡ የአዲስ አበባ ዙሪያ ልዩ ዞን ጉዳይ በወሬ ደረጃም ሲንሰማ ቆይተናል፡፡ የአዲስ አበባ ዙሪያ ልዩ ዞን ጉዳይ በአባ ዱላ ዘመነ መንግሥት ጊዜ አድስ አበባ ወደ ጎን እየሰፈች  የኦሮሞ አርሶ አደሮችን ከመሬት፣ከቤት ንብረቱ፣ከቋንቋዉ፣ከማንነቱና ወዘተ እንዳታፈናቀላቸዉ ትኩረት ተሰጥቶበት በኦሮሚያ ሥር አንዲትተዳደር ተገረጎ ነበረ፡፡

ያሁሉ ቀረና፣ አሁን ግን በአዲስ አበባ ዙሪያ ያሉት ከተሞችን ከአዲስ አበባ ጋር በልማት እናስተሳስራለን እያሉ ብቅ ማለት ጀመሩ፡፡አንድ የኦሮሚኛ ተረት እንደሚለዉ  “leenci rafe waan du’e fakkaata”  ትርጉምም የተኛ አንበሳ የሞቴ ይመስላል እንደሚባለዉ ሁሉ፣የኦሮሞ ገበሬዎች ከቄኤያቸዉ፣ከቤት ንብረታቸዉ፣ ወዘተ ሲፈናቀሉ በኦሮሞች ዉስጥ ያለዉ ወኔና ልብ የማይቆጣ መስሎአቸዉ  የመንግሥት ካድሬዎች፣  “ወደዳችሁም ጠላችሁም የአዲስ አበባ ዙሪያ ልዩ ዞን ከኦሮሚያ ክልላዊ መንግሥት ስር ወጥተዉ በአዲስ አበባ ከተማ መስተዳደር ስር መግባት አለበት” አሉ፡፡ ይህች ለአዲስ አበባ ዙሪያ ልዩ ዞን ለምን አለቀሱላት?  እዉነትም ለልማት ነዉ? በኦሮሚያ ሥር መልማት አትችልም? አንድ የመንግስት ካድሬ ከአዲስ አበባ ዙሪያ ልዩ ዞን ብዙ መሬቶችን አልወሰደም? እነዚህ ካድሬዎች  ለአዲስ አበባ ዙሪያ ልዩ ዞን እድገት  ነዉ ወይስ ለጥቅማቸዉ ስሉ ነዉ የወተወቱት?  ኦሮሞች አዲስ አበባ ከተቆረቆች ወዲህ ምን አተረፉ? ከአዲስ አበባ አከባቢ ከተለያየ ፋብርካ የሚወጣ መርዛማ ኬሚከሎች  ወደ ወንዞቹ ገብተዉ ሲበክል፣ የሰዉንና የእንስሳትን ነፍስ ሲያጠፋ፤በእንቨስትመንት ስም የኦሮሞ ገበሬዎች ከመሮታቸዉ ተፈናቅለዉ ተመልሰዉ ለባለሀብቶቹ በመሬታቸዉ ላይ እንደ ባሪያ እንደገና ጉልበታቸዉ ሲበዘበዝ፤የኦሮሚኛ ቋንቋ፣ባህል፣እሴትና ወዘተ ሲበዘበዝ፤በኢፈዲረ ሕገመንግስት ዓንቀጽ 49/5 ላይ የኦሮሞ ሕዝብ ከአዲስ አበባ ልዩ ጥቅም ማግኘት አለበት የሚለዉ ወደ ተቃራኒ ሲለወጥ፤ በአባ ዱላ ጊዜ በአዲስ አበባ ዉስጥ በሁሉም ክፍለ ከተሞች በኦሮምኛ የሚያስተምሩ ት/ቤቶች ለመክፈት መሬት ተዘጋጅተዉ አጥር ታጥሮበት የነበረ ከአባ ዱላ ጋር መጥፈቱንና ወዘተ፣ እዉነት እዉነት እላችኋለሁ ይህ ሁሉ ሕዝብን አቃጥቷል፡፡

ከሰማንያ በላይ ብሔርና ብሔረሰቦች በሚኖሩባት ሀገር ዉስጥ ለአንድ ብሔር ብቻ የወገነ መንግስት፣የኢትዮጵያ ብሔርና ብሔረሰቦችን ለምን እየጋበዜ ይሁን? አንዱ ከሌላ  ቦታ መጥተዉ በገዛ መሬታችን  ላይ ቱጃር ሲሆን፣ እኛ ደግሞ በተቃራን ቁልቁል ስንሄድ፣ የመንግሥት ከፈተኛ ካድሬዎች በተለይ የትግይ ተወላጆች የፖለትካ ኢኮኖሚን ተጠቅሞ ቁልፍ ሥልጣን ሲይዙ፣ቁልፍ ቦታ ሲይዙ፤የአገሪቱን  ንብረት ከቁጥጥራቸዉ ስር ሲያስገቡ፣የኬላ ጠባቂዎችና ታማኞች የትግራይ ተወላጆች ብቻ ሲሆኑ፣ በአገር መከላኪያ ሥም የትግራይ ተወላጆች ተሰባስበዉ ልዩ ጥቅም ሲያገኙ፣ ሌሎች ብሄርሮች በተለይ ሲጨቆኑ የነበሩ በኢኮሚ ጠነ መመታታቸዉ፣ የትግራይ ካምፓኒዎች ኢትዮጵያ በሙሉ ያላት ሀብት በለይ መሰብሰባቸዉን፣በጉጂ ዞን  በዓመት 4.1 ቶን ወርቅ የሚመረትበት ለጋ ደንብን ለሼክ መሀመድ ሁሴን አሊ አልሙድ የተሸጠዉ የወርቅ ማዕድን በስተጀርባ የትግራይ ተወላጆች ከፍተኛ ስልጣናት መኖራቸዉን፣ የከተማ መሬት አሰጣጥ ለተወሰነ ዓመታት ካቆሙ በኋላ በሊዚና በጨረታ እንድሰጥ ያመቻቹት ብር ያላቸዉና መግዛትም ሆነ መጫረት የሚችሉት እርነሱ ብቻ ስለ ሆኑ፣ በልማት ስም ለበአዲስ አበባ ዙሪያ ልዪ ዞን ተቆርቋሪዎች ሆነዉ ብቅ ማለታቸዉ ያልጠበቁት ተቃዉሞ ከኦሮሞ ተወላጆች ገጠማቸዉ፡፡ ለመጀመሪያ ጊዜ ይሄንኑን የተቃወሙ የኦሮሞ ተወላጆች የኦ.ሕ.ደ.ድ.  አባልም  ብሆኑም ከዛቻና ከእስር አላመለጡም፡፡ ፍለፊት አወጥተዉ የተናገሩትና የታሠሩት የመንግሥት ካድሬዎች ጥቂት ብሆኑም፣የኦሮሞ ተወላጆች የሆኑት የመንግሥት ሠራተኞች ዘጠና ስምንት ፐርሰንት የሚሆኑ አንጀታቸዉ አርሯል፡፡ ቀስ በቀስ ከመንግሥት መስሪያ ቤቶች የተጀመረ ተቃዉሞ ወደ የተለያየ ዩኒቨርሲቲዎች፣   ኮሌጆች፣ት/ቤቶች፣ከተሞችና ወዘተ እየተስፋፋ ይገኛል፡፡በአሁኑ ጊዜ የተማሪዎችና የሕዝብ ተቃዉሞ ተስፋፍተዉ እየተከሄደበት ያለዉ ቦታ ጂማ  ዩኒቨርሲቲና ጂማ ከተማ፣ ሐሮማያ  ዩኒቨርሲቲና ሀረር አከባብ፣ ወለጋ ዩኒቨርሲቲና ናቃምቴ ከተማ ከነሁለተኛ ደረጃና መስተንግዶ ት/ቤቶች ጭምር፣ ምዕራብ ወለጋ ደንብ ዶሎ ከተማ፣ መቱ ዩኒቨርሲቲና መቱ ከተማ፣ ቡሌ ሆራ ዩኒቨርሲቲና  በምዕራብ ጉጂ ቡሌ ሆራ ከተማ፣አዳማ ዩኒቨርሲቲና አደማ ከተማ፣ድሬ ዳዋ ዩኒቨርሲቲና ድሬ ዳዋ ከተማ፣ ጅግጅጋ ዩኒቨርሲቲና ወዘተ ይገኙበታል፡፡

በጣም የምገርም ነገር፣የዩኒቨርሲቲ  ተማሪዎች ዲሞኪራሳዊ በሆነና በሰለም መንገድ ጥያቄያቸዉን ሲያቀርቡ ያገኙት ምልስ ዱላ፣ድብደባ፣ጥይት፣ እስራትና ሞትን ነዉ፡፡ በዲሞኪራሲ ጥላ ሥር የሚነግድ  የኢትዮጵያ መንግስት አምባገነናዊ ሥራ የት እንደሚያደርሰዉ በቅርቡ የሚናይ ይሆናል፡፡ ያምሆነ ይህ፣ዱላ፣ጥይት፣ግድያ፣እስራትና ወዘተ መልስም፣ጥያቄም አይሆንም! በተለይ በአምቦ ከተማ ዉስጥ በዛሬዉ እለት (04/30/2014) ከአምባ ገነን መንግሥት ወታደሮች በተከፈተዉ ተኩስ ቁጥር ስፍር የሌለቸ ተማረዎችና  የአምቦ ከተማ ነዋረዎች እየተገደሉና መሆናቸዉንና የሟቾቹን ሬሳም ማንሳት አንዳልተቻለ     https://www.spreaker.com/user/ragabaa/breaking-news-live-reportinf-from-ambo?error=access_denied&error_code=200&error_description=Permissions+error&error_reason=user_denied#_=   በተባለዉ ኦንለይን ሬዲዮ መረጋገጥ ተችሏል፡፡ ይህ ኦንለይን ሬዲዮ በቀጥታ ስርጭት ከአምቦ ከተማ እንዳስተላለፈዉ  ከሆነ ከኦሮሞ ተወለጆች ፖሊሶች ትጥቅ ተፈትተዉ ማንነታቸዉ የማይታወቁ ወታደሮች የጅምላ ጨፍጨፋን እያከሄዱ መሆናቸዉንና የተኩስ ድምጽም በጆሮዬ ሰምቻለሁኝ፡፡ ከአፄ ምንልክ ዘመነ መንግሥት አንስተዉ እስከ ዛሬ ድረስ  ከባዕዳዉያን ጋር የተሰለፍት የኦሮሞ
ተወለጆች  ለምንድነዉ ተማኝ የፈረስ ጋሪ የሚሆኑት? በጠራራዉ ጸሓይ የኦሮሞ ሕዝብ ስጨፈጨፍ ኦ.ሕ.ደ.ድ. ዬታለ?  ከኦሮሞ ተወለጆች ፖሊሶች ትጥቅ የፈታባቸዉ ለምንድ ነዉ? ከባዳዉያን ጋር የተሰለፈ ኦሮሞ መጨረሸዉ ለምንድነዉ የማያብረዉ?  የኦሮሞ ሕዝብ መች ነዉ ሻጪዎችና ያሁዳዎችን ከራሱ ዉስጥ አዉጥተዉ የሚያባርረዉ?

በተመሳሳይም፣ በአምቦ አከባብ ብቻም ሳይሆን  በምዕራብ ጉጂ በቡሌ ሆራ  ዩኒቨርሲቲና ከተማ፣ በድሬ ዳዋ ዩኒቨርሲቲ፣በባሌ መዳ ወላቡ ዩኒቨርሲቲ፣ በወለጋ ዩኒቨርሲቲና ነቀምት ከተማ፣ተማሪዎችና ነዋሪዎች  ተጎርተዉ በየአከባቢዉ የሚገኙት ሆስፕታሎች መጨናነቃቸዉን ተሰምቷል፡፡ አሁንም ደግሜ እዉነት እዉነት እላችኋለሁ ዱላ፣ጥይት፣ግድያ፣እስራትና ወዘተ መልስም፣ጥያቄም አይሆንም!

ከዳንኤል ገ/መድህን አሬሪ፡፡                

Finfinneefi Naannawashii nurraa fudhachuuf shirri xaxame: Kan ‘an abbaa keessan’ nuun jedhus, hanguma kormi lukkuu iyyee culullee jalaa cuucii yaasus nuuf iyyuu dadhabe.

Heerri Mootummaa Itoophiyaa keeyyata  49  buufata  xiqqaa 5 jalatti, uummanni Oromoo tajaajila misoomaa adda addaafi dhiheessiiwwaan gara garaa argachuu akka qabbu lafa kaa’a. Faayidaan addaa Oromiyaan Finfinnee irraa argattu kunis, labsii seeraatiin ifa ta’a jedha. Ani akka dhalataa Oromorraa dhaladhe tokkotti wanti taajjabu, erga  heerri mootummaa  RDFI kun raggaasifamee  waggoottaan 20 ol darbanii jiran. Labsiin dhimma kanarratti baatee ille hin jirtu, nama ‘abbaa kanaa?’ jedhee dhimma kana dubbatelle hin agarre. “Ilmoon abbaa qabdu hin dabbasooftuu; hin hiyyoomtu” akkuma jedhamu, waggootaan hedduuf abbaa dhabnee abbeeraan nutti taphate. Ilmaan abbaa hin qabne akkuma fedhanittiifi bakkuma arganitti yoo reebanis, abbaa  sodaatan hin qabanu. Kan ‘an abbaa keessan’  nuun jedhus, hanguma kormi lukkuu iyyee culullee jalaa cuucii yaasus nuuf iyyuu dadhabe. Teessuma paarlamaa Itoophiyaa keessatti yoo naannolee biraatiin wal-bira qabanu, harka guddaan bakka bu’oota naannoo Oromiyaa ta’anus, waanuma gubbaa  gareen muraasni jedhan qofa mirkaneessuuf yoo jarri harka baasaa jedhaniin, isaan ‘harkaafi luka’ baasuun raggaasisuu malee, ‘kun faayidaa Oromoo tuqa’ jedhanii gaafa isaan morman tokkolle hin argine; hin dhageenyes. Haa taatu malee, erga ‘harkaafi luka baasaniin’ booda “dubbii akkasii sana hin jaalanne garuu sodaadhee harka baase male…” jedhaa yoo alatti haasa’an dhaga’amuunis hin dhibamne. 

Gama Mootummaa Naannoo Oromiyaatti yoo deebinu, mirga Oromoo waan kabachisiisa Caffeen Oromiyaas wanta addatti Oromiyaaf qopheesse yookiin faayidaa Oromoo kabachiisuuf addatti falme hin qabu. Caffee Oromiyaas ta’u, waanuma Wayyaanneen  iddoo Xowollaay, Biir-shalaqoofi k.k.f. tumtee siyaasasaanii lilmoon kenniteef,  gadi deebi’anii uummata Oromootti kara raadiyoofi Tv tiin labsani. Dabballoonnis waanuma miidiyaan Itoophiyaa lallabuufi waanuma kaadireen gubbaa jedhan,  waanuma xiqqoo kuma digdamaan baay’isaanii gurraafi ija uummataa doomsu. Labsiilee uummata Oromoo miidhan kanneen akka labsii shororkeessitootaa, ta’e jedhanii maqaa ABOtiin Oromoota shororkaafi burjaajii itti dhiisuuf akka bahe beekamaadha. Labsii hedduu mirgaafi qabsoo Oromoo gadi bustuuf fudhatama kennuu malee,  OPDOnis hanguma korma lukkuus iyyitee miidhaa Wayyaanee uummata Oromootti hin himne. “ati hin maraatte moo? Dura OPDO’n nama faayidaa Oromootiif dhaabate? Harkuma Wayyaanneetiin dhaaba dhaabate ta’uusaa ni wallaalte moo, maaliif isaan mirga Oromootiif akka quuqamaniif irraa eegdee…? Yoo naan jettan, isas bareechee beeka; Oromoon OPDO keessa jiru-kan jaalatee itti galeefi kan osoo hin jaalatin itti gallelle Maqaletti mana ijaarratee waan hin galleef; akkasuma dhiigni Jeneraal Taaddasaa Birruu keessaa dallane,  isaan keessallee ni dallana waan jedhu shakkii qaba. Wayyaanneenis waanuma kana waan OPDO dursitee hubatte natti fakkaata,  namoota akka Abbaa Duulaatiifi garee “Wayyannee qofa dhageeffachuurra uummata Oromoo osoo dhageeffannee hoo?” jedhan harkaafi miila irraa ciruun tumtu taasisan. Sana Booda kan dhufes, Alamayyoo Atoomsaa suummiidhaan iddanii ajjeessan. ‘Mul’ata jaalle Mallas qofa galmaan geenya malee waan uummanni Oromoo wacu hin dhageenyu” garee jedhan mataa OPDO taasisan. 

“Warra tuffatan saree jalatti dhaabu (reebu, tumu, rukutu)”  akkuma jedhamu, habashaan humna qawweetiin Oromoo  waggaa 100f lafasaarraa buqqisaa, ajjeesaa turaniiru.  Akkasuma suummii warshaasaanii keessaa yaa’uun,  horiifi namni keenya lubbamaa, qaamaan hir’uu ta’aa turuunsaanii osoo beekamu, heerri mootummaa RDFI keeyanni 49/5 Oromoon magaalaa Finfinnee irraa fayyadamaa ta’uu qaba  jedhe ‘mirgaa waraqaa’ ta’us osoo kenneefii jiruu, habashoonni  Finfinnee waggaa dhibba dura Oromoo harkaa baaste erga heerri mootummaa Federaalaa keenneefis dabalataan uummata Oromoo harkaa baasan.   Oromoon Finfinneerraa faayidaa hawaasummaa, misooma, barnoota, gibira, beenyaafi  k.k.f. osoo argachuu qabu, amma immoo Finfinnee guutumaa guututti erga dhunfataniin booda,  maqaa misoomaatiin malanii magaalota Naannawa Finfinnees Oromoofi Oromiyaa harkaa baasuuf as bahan.

“Namni gadi taa’iif nama kadhatee gadi teessisan, diriirfatee iddoo ciisaa nama dhoowwata” akkuma jedhamu, gaafa Finfinneen harkaa nu baate cal’ifnaan,  ilmaan Finfinnes (magaalota naannawa Finfinnee) fudhachuuf soba misoomaa afaan dibatanii, gadi nutti bahan.  Lenci rafe waan du’e Wayyaannetti fakkate. Abidda qoraan dhabee hiyyoome, wayyaanneen huuba taatee to’achuu kajeelte. Kadiroonni wayyaannee erga karoorasaanii shiraan xaxanii karoorsaniin booda,  waltajjiifi  fooddaa miidiyaa isaaniitiin fulla’anii “jaalattanis, jibbitanis magaalonni Naannawa Finfinnee jiran Oromiyaan osoo hin taane, bulchiinsa Naannoo Finfinneetiin buluuf deemti…” jechuudhaan haasawa  doorsisaa taasisan. 

Kana kan dhaga’an Ilmaan Oromoo, “Galaanni lubbuu gahe iddoo du’aa gahe” jechuudhan  kallatti adda addaatiin falmii kaasuun,  Wayyaannee rifachiisaa jiru. Hojjattoonni mootummaa Naannoo Oromiyaa kanneen miseensa OPDO ta’aniifi, gaazexeessitoonni miidiyaalee Itoophiyaa gara garaa keessa hojjatanis  marii bifa leenjiitiin magaalaa Adaamatti qopheessan irratti falmii cimaa wayyaanneen hin tilmaamne bananiiru. Paartiileen mormitootaa maqaa Oromootiin biyya keessa socho’anis, dhimma Finfinneetiifi saamicha naannawa Finfinnee irratti uummata mariisisaa, mormii qabanis miidiyaalee addunyaa gara garaatiif kennaa jiran. Barattoonni Yuniversiitii gara garaas, keessumattu barattoonni Oromoo yuniversiitii Jimmaa fi Adaamaa falmii isaanii dhageessisaa jiru. Weellistootni Oromoos,  dabaree isaaniitiin kennaa artii waaqni isaaniif kennetti fayyadamuun, sarbama mirga Oromoofi saamicha lafa naannawa Finfinnee irratti weelluun falmaa jiru. Keessumattu, Weellisaa Sabboonaa kan ta’e Jafaar Yusuuf, “…handura Oromiyaa Finfinnee nu  sarbanii, akka waan beekaa hin qabnee? Akka waan goota hin qabnee…?”  jechuun falmii nama mirqaansistu weelluun falmuusaatiif, qabamee hidhamee reebeeme hospitaala seenuudhaan,  lubbuun isaa yeroo kana keessatti du’aa jiru jidduu jirti. Maatiifi hiriyoonni isaas akka isa hin gaaffanneef dhoowwamaniiru. Kana qofaa osoo hin taane, barattonni Yuniversiitii Jimmaafi Adaamaa reebichiifi hidhaan guddaan akka irratti raawwatamaa jiru dhaga’amaa jira. Tarkaafiin wayyaanneen namoota mirga Oromootiif gaaffii mirgaa kaasaa jiran hidhaa, reebaa fi doorsisaa jiranis, gaaffiin keenyaa nuuf deebi’u malee  qabsoo isaanii akka itti fufaniifi barattoonni Oromoo Oromiyaa hunda keessa jiran,  walirratti daawwachuu osoo hin taane, falmii waliin akka itti fufaniif, barattoonni yuniversiitii kunneen waamicha dhiheessanii jiru. 

Oromoon kamiyyuu OPDO ille yoo ta’e, qabxiilee Finfinnee ilaallatu kannee armaan gadii irratti hadheeffate qabsaa’u qaba.

1.  Habashoonni Miniliki Finfinneerra qubsiise ilmaan Oromoo waggootaan 100 oliif buqqisee jira; dubbiin tun har’alle ittuma ittuma jiru waan ta’eef dhaabachu irra jira.

2. Afaan, Aadaa, fi eenyummaan uummata Oromoo Minilikirraa kaasee hanga Wayyaanneetti sarbamaa jiru haa dhaabbatu!

3. Suummiin warshaaleefi udaan Habashaa waggaa 100 caalaa Oromootaafi horiisaa naannawa  Finfinnee  lubbuu fixe, fayyaa miidheefi qaamaa hir’uu taasiseef beenyaan haa kafalamu!

4.  Suummii, manni fincaaniifi keemikaalli warshaalee naannnoo Finfinneerraa  laga Oromootti gadi dhiifamu hataattamaan dhaabachuu qaba!

5. Afaan Oromoo kutaa bulchiisaa (kiflee katamaa) Finfinnee 11  hundaafi Aanaalee  116 hunda keessatti manni barumsaa Afaan Oromoo oolmaa daa’immaanii irraa ka’ee haa banamu!

6. Finfinneen mootummaa naannoo Oromiyaa jala galuu qabdi-Finfinneen lafa Oromooti; magaalaa guddoo Oromiyaati!

7.  Biiroolee Oromiyaa  Finfinnee kesessatti hojjachaa jiran,  gamoowwaan namoota dhuunfaa, mana amantaa Ortodoksiifi mootummaa irraa kireeffachuu dhiisanii bilisaan fayyadamuu yookiin lafa fudhatanii gamoo ijaarrachuu qabu!

8.    Finfinnee keessatti afaan hojii afaan Oromoo ta’uu qabu!

9.   Hojjattoonni naannoo Oromiyaarraa bifa  jijjiirraatiin gara Finfinnee yoo dhufuu barbaadan,  haal-duree tokko  malee,  dursaa argachuu qabu. Kanaan dura garuu Tafarraa Waalwaafi Kumaa Dammaksaan  hojjatoonni naannoo Oromiyaa jijjiirraan gara Finfinnee dhufuu akkan hin dandeenye waan mallatteesaniif, galmeen mallattoo sun gubatee…uummanni Oromoo hojjataan mootummaa ta’e,  jijjiirraan Finfinnee jijjiiramuu  yoo fedhe galuu danda’uu qabaachuu qabu!

10. Miidiyaaleen akka  FM raadiyoo afaan Oromoo finfinnee keessatti banamuu qabu-Oromiyaa FM jechuudhaan Dhaabbanni Raadiyoofi TV Oromiyaa, “Finfinneerraa isinii darba” jedhaa Adaamaa irraa qabiyyee FM osoo hin taane olola forfoqaadda(propaganda) Adaamarraa Raadiyoo Oromiyaatti hidhuun  kan dabarsu male,  Finfinnee keessaa akka hin taane akka hin taane barumu qaba. FM Finfinnee jechuun kan uummata sobaa jiranis baramuun dhaabachuu qaba.

11.  Finfinnee keessatti  manneen muziyeemi, tiyaatirri, jiddu galli aadaa Oromoo jiraachu qaba!

12.  Gaazeexaafi Barruuleen Afaan Oromootiin Finfinnee keessatti  maxxaffamanii raabsamuu qabu!

13. Koobni Habashaa-Hayilessillaasseen itti falfalee aspaaltii kiiloo afurii ‘bete mengistii’ gadi jalatti  qotee awwaale ture,  kan nammi achirraan darbu hundi coraan suugajja’ee  falfala ekeraa saniif sagadee darbu qotamee bahuu qaba. Yoo kiiloo afurii gara adda babbayii Masqalaafi  Laga Harree (laga Haar) deeman, fuullee masara Pirezidaantii Itoophiyaa duratti koobni (tulluun) aspaaltii xiqqoon konkolaataa darbattee namni hundinu akka rifatu kan taasistu: habashoonni duraanii  falfalaa sagadaa isaaniitiif kan qopheeffatan  akka ta’e baramee qotamee bahuun sirreeffamutti irra jiraata!

14.  Shirri wayyaannee kun, Oromoo ajjesanii Oromoorratti sirbaa  jechuu kan hin hanqanne waan ta’eef, Oromoonni martinuu kallatti jiran maraa falmii finiinsuu nurraa eegama!

Gaazexeesittoonni midiyaaleeItoophiyaa adda addaa pilaanii Magaalota Naannawa Finfinneetiif bahe moorman.

Magaalota Naannawa Finfinnee hedduu Oromiyaa harkaa baasuun  bulchiinsa naannoo Finfinnee jala galchuuf  pilaaniin qophaa’ee jira jechuun erga odeeffamuu eegalamee bubbulee jira. Soorgoon Pilaanichaa akka jedhutti, Magaalaan Finfinnee waan guddachaa jirtuuf magaalonni Finfinnee cinaa jiranis Finfinnee dabaaluudhaan guddachuu qabu. Sookoon pilaanichaa garuu,  qonnaan bulaa Oromoorraa lafa saamuufi Oromoota naannoo Finfinnee jiran aadaa, afaan, eenyummaafi qabeenyaasaa saamuu waan ta’ef, ilmaan Oromoo miidiyaalee Itoophiyaa  gara garaa keessa hojjatan marii magaalaa Adaamaatti isaaniif dhihate irratti itti dammaquudhaan kaayyoo pilaanichaa hadheeffatanii mormaniiru.

Gaazexeesitoonni tokko tokko akka jedhanitti,  biyya farra aadaa, afaaniifi eenyummaa Oromoo taate ijaaruun sirrii miti jedhan. Biyyi nuuti ijaaruu qabnus, biyya aadaa,afaaniifi eenyummaa Oromoo kabajjuufi biyya qabeenya Oromoo hin saamneefi hin saamsifne ta’uu qabdi jedhan. Gaazexeessitoonni kunniin itti dabaluudhaan, osoo abbaa mirgaafi aangoo uummata hin mariisisin, karoora waan hunda erga xumaraniin booda,  bifa humnaatiin gadi buusuun sirrii akka hin taane mootummaa afaan mootummaan dhaga’u afaan Amaaraatiin  akeekkachiisaniiru.

Karoora hirmaannaa uummata malee baasuufi waan gubbaadha bahe akkuma jiruun osoo uumanni itti hin amanin itti fe’uun godaannisa taajjabbi kanaan duraa deebisee maddeessa jedhan. Kanaan duras,  magaalli guddittiin  Oromoo Magaala Finfinnee osoo hin taane  Adaamaadha jechuun Oromoota gara Adaamatti godaansisanii, takka osoo hin turin immoo Magaalli guddoon Oromoo Adaama miti Finfinneedha jechuun,  Oromoota akka meeshaa fe’uudhaan Finfinnetti galchuun tajjabbii guddaa OPDOf waan ta’eef, ofirra dhaabatamee yaaduun barbaachisaa akka ta’e gaazexeessitoonniifi hirmaatonni marichaa akeekkachiisaniiru.

Watch: http://www.yaadannoogaazexeessaa.blogspot.com

Weenniin gogaa isiitiif duuti

“Weenniin gogaa isiitiif duuti” akkuma jedhamu, qabeenyiifi badhaadhummaan Oromiyaa Oromoo hin fayyadne. “Hanga ija koo maaltuu naaf kajeela jette sareen” akkuma jedhamu hanga lammii ofii maaltu namaaf beeka. Hanga lammiin keenya nuuf dhaqqabutti immoo, bulii weenniin lafa bulte bulaa jirra. Jaarraa tokkoon oli lammiin lammii wajjiin cunqurfame. Ormatu lammii gabroomse; orma jala bulanii akka lammiitti nu bulcha jechuun,   saanni quuphaa (buuphaa, killee, hanqaaquu, okokkaan) buuste jecha jedhu dhugaadha jedhanii fudhachutu irra salphata. Lammii Of dhiisanii lammii ormaa moosisuun, mammaksuma “ijoolleen warraa raafuu nyaattee rafuuf kaattee; ijoolleen ormaa baaduu nyaattee galuuf kaattee” jedhan san taate. Uumanni Oromoo,  jaarraa tokkoon ol qabeenyisaa, afaansaa, aadaansaafi eenyummaansaa saamamaa ture; dhumuu dide malee. Bineensonni Habashaa bifa jijjiirachuun  ilkaan gabroomsuu qarachuun Oromiyatti darbii itti darban.

Duraan yaadni isaanii, “Oromoo barumsarraa kutnee duubatti hambisnee bitnaa…” ture. Galanni qabsa’oota wareegamtoota kanneen  akka Jeneraal Taaddasaa Birruutiif haa ta’uuti, sunis jalaa fashala’e. Har’aan tana garuu Oromiyaa keessatti cunqursaan bifa jijjiiratte bifa ajaa’ibaatiin taasifamaa jira. “Aadaan kee siif kabajame…afaan kee siif kabajame..” jechaa dibbee sobaa itti rukutaa…akka daa’ima boohu sibiila itti rukutanii of dagachisiisan, uummata Oromoo gabrummaa lammeessoo gara gabrummaa dinaagdeetti galchaa jiru. Namni yoo dinaagdeen hin jabaatin baratus humna hin qabu waan ta’eef, har’aan tana karaa kanaan Oromoorratti hojjachaa jiru. Nama Oromoo beekaa, qabaataa fi k.k.f. maqaa ABO tiin yakkaa, burjaajessaa, barumsaafi hojiirraa ari’aa, hidhaa,  qabeenya fi haadha manaa fi k.k.f. irraa saamaa, ajjeessaa turan; ammas ittuma jiru.

Yeroo amma kana siyaasa Itoophiyaa keessatti namni barate 'wallaalaa', hiyyeessa, tuffatamaa fi kan sagalee hin qabnee isa. Beekaan, sooressiifi kan sagalee yookiin fudhatama qabu immoo nama hin baratin.  Namni barate yoo xiqqatee xiqqate,  shiraafi daba hojjatamu yoo argu gaaffiin samuurraa itti dhihaachuu waan hin oolleef,  akkasuma akka harreetti waan namaaf hin ergamneef haalli amma Itoophiyaa keessa jiru nama barate kan simatuu miti. Mammaaksa kana itti amanuu baadhus mammaakuuf dirqameera. Mammaksichi akkana jedha: “Nama qe’ee abbaa keetii saamu, wajjiin saami…” Namoonni mammaaksa kanatti amanan,  namoota Oromiyaa saaman wajjiin hiriiranii saamsisanii saamaniiru…lafa Oromoo keessumattuu naannawa Finfinneetti qonnaan bulaa irraa buqqisaa daldalaa turan/jiran. Maqaa mana jireenyaatiifi invastimentitiin ‘chabachabaa’ turan/jiran. Amma immoo sirumaa maqaa guddina woliinitiin jechuun pilaanii haaraa qopheessani magaalota naannawa Finfinnee jiran Oromiyaa harkaa baasuuf shira xaxaa jiru.

 Mootummaan Itoophiyaa TPLF'n durfamu,  qabeenya guddaa kuufachaa ture/jira. Qabeenyi maqaa mootummaatiin jiru hedduun kampaanota biyya alaatiif gurgurameera. Karoora guddinaafi tiraansifoormeeshiinii jedhanii waggaa shaniif qabamee midiyaan faarsaa ture; akka karoora ifatti jiruutti, 'Itoophiyaan biyya dinaagdee qonnaan durfamturraa gara Indaastiriitti  wagga tokko booda ni ceeti' kan jedhuudha. Akka karoora dhoksaatti, Tigiraay gara Industiriitti ceesisuudha. Har’a Tigiraay Industiriin eessa jirti? Naannoleen biroo hoo eessa jirti? Gaaffii kana uummata Itoophiyaatiif dhiisee jira.

.

Kan nama dhibu garuu, mootummaan Itoophiyaa kan TPLF’n durfamu,  erga qabeenya guddaa kuufatee  as,  boqqonnaa haaraa kan dinaagdee banate. Mee kampaanota guggurda biyya keessaa eenyutti harkaa qabaa? Hojjattoonni achi keessa hojjatan hoo? Wanti biraa haa hafuutii, 'quraaliyoofi liwwaacii' Finfinnee keessa kan hojjatu eenyuu? Kondominiyeemii Finfinnee dhugumaan kan itti gale jiraattota harka qalleeyyii Finfinneeti moo uummata Tigirayiitii....? Mootummaan Itoophiyaa kan TPLF’n durfamu, kappitaala guddaa kuufachuusaa erga mirkaneeffateen booda, hanga mala haaraa malatutti, “kennaan lafa magaalaa ni dhaabatte…” jechuun labse. Mootummaan garee tokkoof looge kun,  naannolee hunda akka durse erga mirkaneeffateen booda,  seera lafaa  “lafti liiziidhaan kennamuu qabdi” “namni lafa barbaadu caal-baasiidhaan dorgomuu qaba…” jechuun iccittii dhoksatti qabatee ture gadi baase. Mee dhugumaan yoo dubbanne, kan maallaqa qabu eenyu? Kan dorgomuu danda’u  eenyu? Deebiisaa isinumaaf dhiisa. Asirratti mammaaksa yookin jecha Jomoo Keenyataa yaadadhe, “Warri adiin gaafa biyya keenya dhufan macaafa qulqulluu malee humaa harkaa hin qabanu; erga dhufaniin booda waaqa kadhannaa ija dunuunfadhaa nuun jedhan. Yoo nuuti ija/ila banannu nuuti macaafa isaanii harkaa qabnaa, isaan lafa keenya harkaa qabu.”

Watch: http://www.yaadannoogaazexeessaa.blogspot.com